آزار و اذیت می‌تواند یک عمل ساده مانند سوار شدن به اتوبوس مدرسه یا تغییر لباس برای ورزش را به یک کابوس واقعی برای کودکان تبدیل کند و آثار عاطفی عمیقی بر جا بگذارد و در موارد شدید، حتی آسیب‌های جسمی به همراه داشته باشد. اگر کودک شما تحت آزار و اذیت قرار دارد، به‌طور طبیعی می‌خواهید هر کاری که در توان‌تان است انجام دهید تا این وضعیت را متوقف کنید، از جمله درگیر کردن مقامات مدرسه (اگر این مشکل در آنجا اتفاق می‌افتد) و آموزش راهکارهای مقابله‌ای به کودک‌تان برای کاهش تأثیرات منفی آن. حتی اگر در حال حاضر آزار و اذیت موضوعی در خانواده شما نیست، بحث در مورد آن ایده خوبی است تا بچه‌ها آماده باشند اگر روزی این اتفاق بیفتد. ما با کارشناسان مشورت کرده‌ایم تا این خلاصه را برای شما فراهم کنیم و همچنین نکاتی برای کودکان که ممکن است بخواهید به آن‌ها منتقل کنید، ارائه دهیم.
بیایید با این نکته شروع کنیم که مهم است آزار و اذیت را جدی بگیرید و آن را صرفاً با توصیه‌هایی مانند «قوی‌تر شو و پوست کلفت‌تر داشته باش» نادیده نگیرید. در برخی موارد، اثرات آزار و اذیت می‌تواند بسیار جدی باشد و حس ایمنی و عزت نفس کودک شما را تحت تأثیر قرار دهد، که اگر به آن پرداخته نشود، ممکن است به عواقب ناگواری منجر شود.
بیشتر کودکان در مقطعی از زندگی خود از طرف خواهر یا برادر یا دوستی مورد تمسخر قرار می‌گیرند و معمولاً وقتی این کار به‌صورت بازیگوشانه و دوستانه انجام شود، آسیب‌زننده نیست و هر دو کودک آن را مفرح می‌دانند. اما زمانی که تمسخر به سمت آسیب‌رسانی، بی‌رحمی و تکرار سوق پیدا کند، از مرزهای آزار و اذیت عبور کرده و نباید ادامه یابد. آزار و اذیت به‌عنوان آزار عمدی به‌صورت فیزیکی، کلامی یا روانی تعریف می‌شود. این آزار می‌تواند به روش‌های مختلفی بروز کند، از جمله ضربه زدن، هل دادن، نام‌گذاری، تهدید و تمسخر تا اخاذی پول و وسایل. برخی از کودکان با نادیده گرفتن و طرد کردن دیگران و پخش شایعات در مورد آن‌ها آزار می‌رسانند. همچنین، برخی دیگر از رسانه‌های اجتماعی یا پیام‌های الکترونیکی برای اذیت کردن دیگران یا آسیب رساندن به احساسات آن‌ها استفاده می‌کنند – این به‌عنوان آزار و اذیت سایبری شناخته می‌شود و نیاز به مقاله جداگانه‌ای دارد تا جزئیات آن را بررسی کنیم، زیرا به‌طور فزاینده‌ای در حال گسترش است.
نشانه‌هایی که نشان می‌دهد کودک شما مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد
اگر کودک شما در مورد آزار و اذیت به شما چیزی نگفته باشد یا نشانه‌های فیزیکی قابل مشاهده‌ای نداشته باشد، ممکن است تشخیص آن دشوار باشد. در این‌جا برخی از نشانه‌های هشداردهنده وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کنید:
- رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهد یا به‌نظر مضطرب می‌رسد.
- غذا نمی‌خورد، خواب خوبی ندارد یا از انجام کارهایی که معمولاً از آن‌ها لذت می‌برد، خودداری می‌کند.
- ممکن است خلق و خوی بدتری پیدا کند یا بیشتر از معمول ناراحت شود.
- از برخی موقعیت‌ها (مانند سوار شدن به اتوبوس به مدرسه) پرهیز می‌کند.
- با لباس‌های گمشده یا آسیب‌دیده به خانه برمی‌گردد.
- مکرراً از سردرد یا دل‌درد شکایت می‌کند.
اگر مشکوک هستید که کودک شما مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد، اما او بی‌میل به باز کردن موضوع است، تلاش کنید به‌طور ملایم به این مسئله بپردازید. می‌توانید از تجربیات شخصی خود یا تجربیات کسی که می‌شناسید در آن سن استفاده کنید. به آن‌ها بگویید که اگر مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند یا شاهد آن بوده‌اند، مهم است که با کسی درباره‌اش صحبت کنند. این می‌تواند شما باشد، یک بزرگ‌تر دیگر (مانند معلم یا دوست خانواده) یا حتی یک خواهر یا برادر بزرگ‌تر
.والدین چه کارهایی می‌توانند انجام دهند؟
هیچ رویکرد یکسانی برای همه وجود ندارد، اما موارد زیر می‌تواند نقطه شروع خوبی باشد:
- با آرامش گوش کنید و حمایت و تسلی ارائه دهید. کودکان ممکن است از گفتن در مورد آزار و اذیت به والدین خود امتناع کنند زیرا نگران هستند که شما ناراحت یا عصبانی شوید. گاهی آن‌ها خود را سرزنش می‌کنند و از این می‌ترسند که اگر شخص زورگو متوجه شود که آن‌ها گفته‌اند، اوضاع بدتر شود. برخی نگران‌اند که والدینشان به آن‌ها باور نداشته باشند یا کاری انجام ندهند، یا آن‌ها را ترغیب به مبارزه کنند در حالی که از آن می‌ترسند.
- فرزندتان را برای اقدام درست در گفتن درباره این موضوع به شما تحسین کنید. تفاوت بین این‌که کسی فقط بخواهد فردی را به دردسر بیندازد و صحبت با بزرگ‌تری که می‌تواند در یک مشکل واقعی کمک کند، را تأکید کنید.
- واقعاً به آنچه که آن‌ها می‌گویند گوش دهید و احساسات خود را کنترل کنید. ممکن است احساس خشم یا ناامیدی کنید، اما کودکان نیازی به واکنش بیش از حد شما ندارند، بلکه فقط نیاز دارند که شما آن‌ها را تسلی دهید و حمایت کنید. آن‌ها باید شما را به‌عنوان فردی پایدار و قوی ببینند که می‌تواند در هر شرایطی به آن‌ها کمک کند.
- به فرزندتان یادآوری کنید که تنها نیستند.
- توضیح دهید که تقصیر متجاوز است نه آن‌ها.
- درباره روش‌های ایمن و سازنده‌ای که کودک شما می‌تواند به متجاوز پاسخ دهد، بحث و تمرین کنید. به عنوان مثال، عبارات کلیدی که باید با لحنی قاطع اما نه خصمانه بگویند، مانند “این کار خوب نبود” یا “به من دست نزن.”
- هرچند ممکن است وسوسه‌انگیز باشد که به آن‌ها توصیه کنید که تلافی کنند و بر سرزمین خود بایستند، به ویژه برای پسران، مهم است که به آن‌ها توصیه کنید که به آزار و اذیت با جنگیدن یا تلافی کردن پاسخ ندهند، زیرا این موضوع می‌تواند به سرعت به خشونت، مشکل و آسیب جدی منجر شود. در عوض، به آن‌ها توصیه کنید که از موقعیت دور شوند، با دوستانشان باشند و به یک بزرگ‌تر اطلاع دهند.
- اگر این آزار و اذیت در مدرسه رخ می‌دهد، که اغلب این‌گونه است، بلافاصله به معلم یا مدیر کلاس فرزندتان در مورد وضعیت اطلاع دهید تا بتوانند به دقت نظارت کنند و در صورت نیاز اقداماتی پیشگیرانه انجام دهند.
- صحبت کردن با والدین متجاوز توصیه نمی‌شود، بلکه بهتر است اجازه دهید مدرسه رهبری را بر عهده بگیرد. با این حال، اگر ملاقات با خانواده طرف مقابل مناسب تلقی شود، ایده خوبی است که نماینده‌ای از مدرسه در آنجا حاضر باشد تا میانجی‌گری کند.
تجربه آزار و اذیت می‌تواند به اعتماد به نفس کودک آسیب برساند، بنابراین برای کمک به بازسازی آن، کودکان را تشویق کنید تا زمان خود را با دوستانی که تأثیر مثبت دارند بگذرانند. این‌کار را به یک روال شبانه تبدیل کنید که با کودکان‌تان درباره‌ی چگونگی گذراندن روزشان، خوب و بد، صحبت کنید. بر روی توسعه استعدادها و علایق آن‌ها در زمینه‌های موسیقی، هنر، ورزش، خواندن و فعالیت‌های فوق‌برنامه تمرکز کنید تا کودکان‌تان روابطی فراتر از مدرسه بسازند.
راهکارهایی برای کودکان
در زیر برخی از استراتژی‌ها و مکانیزم‌های مقابله‌ای که کودکان می‌توانند برای بهبود وضعیت استفاده کنند، آمده است:
- از شخص زورگو دوری کنید و با یک دوست در اتوبوس یا زمان استراحت همراه شوید، جایی که آزار و اذیت احتمالاً اتفاق می‌افتد. پیشنهاد دهید که همین کار را برای یک دوست انجام دهید.
- سعی کنید به‌وضوح با خشم یا ناراحتی واکنش نشان ندهید، زیرا این چیزی است که آزاردهندگان بر آن تمرکز دارند تا از شما واکنشی بگیرند. استراتژی‌هایی مانند شمارش تا ۱۰ یا نفس عمیق کشیدن می‌تواند کمک کند. از تحریک زورگو با لبخند یا خندیدن عصبی خودداری کنید و فقط یک چهره بی‌احساس حفظ کنید.
- به‌طور قاطع و واضح به متجاوز بگویید که متوقف شود، سپس دور شوید و سعی کنید به سخنان آزاردهنده بی‌توجهی کنید. اگر او از شما واکنشی نگیرد، بالاخره خسته می‌شود و ادامه نخواهد داد.
- به یک بزرگ‌تر اطلاع دهید.
- درباره‌اش با کسی که به او اعتماد دارید صحبت کنید. حتی اگر آن‌ها نتوانند مشکل را حل کنند، ممکن است احساس کنید که کمتر تنها هستید.
- همیشه با دیگران با مهربانی رفتار کنید و به آن‌ها همان‌گونه که می‌خواهید با شما رفتار شود، رفتار کنید. سعی کنید از دانش‌آموزانی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، حمایت کنید و از آن‌ها بخواهید که از شما حمایت کنند.
ما متوجه هستیم که این یک موضوع جدی است که نیاز به تفکر و بحث دارد، اما امیدواریم که خلاصه فوق از برخی از نکات کلیدی، نقطه شروع مفیدی باشد.